Viêm da cơ địa (chàm thể tạng) là bệnh phổ biến, với triệu chứng ngứa rất điển hình. Bệnh gặp ở mọi lứa tuổi, có liên quan đến di truyền (gồm: Rối loạn chức năng miễn dịch và rối loạn cấu tạo da); bệnh thường nặng thêm do các ảnh hưởng của yếu tố môi trường (bụi, ô nhiễm, hóa chất,…). Người bệnh bị tổn thương da dai dẳng gây ra ảnh hưởng đến thẩm mỹ, hạn chế tự tin khi giao tiếp, gây ra trầm cảm, thiếu ngủ và Giảm chất lượng cuộc sống.

Viêm da cơ địa còn được gọi là chàm thể tạng, chàm sữa hay lác sữa ở trẻ em. Bệnh có đặc trưng xuất hiện các mảng da viêm đỏ, bong vảy, hoặc  da  viêm đỏ rỉ dịch và ngứa dữ dội. Nếu càng gãi (để hạn chế ngứa) thì càng làm da bị chấn thương, trầy xước gây ra nhiễm trùng da. Đây là bệnh mạn tính, dễ tái phát. (1)

Bệnh viêm da cơ địa là một dạng bệnh đặc biệt của bệnh chàm, ngôn từ bệnh chàm sử dụng để chỉ nhiều loại viêm da có đặc điểm khá giống nhau như: 

• Bệnh chàm ở tay: Chỉ xuất hiện tổn thương ở tay, do tiếp xúc nhiều với các hóa chất gây ra kích ứng. 
• Viêm da tiếp xúc (do dị ứng hoặc kích ứng): Là tình trạng da bị tổn thương do tiếp xúc với một số hóa chất. 
• Bệnh tổ đỉa: Bệnh chàm với thường xuyên mụn nước, chỉ phát triển ở ngón tay, lòng bàn tay và lòng bàn chân, ngứa nhiều.
• Viêm da thần kinh: Đặc trưng bởi các mảng da dày lên do bị chà xát hoặc gãi thường xuyên lần. 
• Viêm da ứ nước: Một loại kích ứng da ở người có hệ tuần hoàn kém, chủ yếu ở vùng cẳng chân. 
• Nứt nẻ da chân, da tay: Là một dạng bệnh mạn tính của bệnh chàm, da phản ứng bằng cách tăng sừng quá mức gây những đường nứt da, chảy máu và đau nhiều.

Tại Viêt Nam, viêm da cơ địa chiếm khoảng 5% dân số. Bệnh viêm da cơ địa thường gặp ở những tháng đầu đời của trẻ và bệnh nặng nếu trẻ có gien di truyền đồng hợp tử, sau đó bệnh hạn chế dần khi trẻ lên 2-3 tuổi. thường xuyên thống kê cho thấy, 60% bệnh nhân viêm da cơ địa khi sinh con, con cũng bị bệnh này. Nếu cả ba lẫn mẹ đều bị viêm da cơ địa thì trẻ sinh ra có đến 80% nguy cơ bị bệnh. Ở một số trường hợp bệnh viêm da cơ địa đi kèm với hen suyễn, viêm mũi dị ứng và dị ứng thực phẩm tạo thành một phức hợp bệnh cơ địa dị ứng (thường gặp ở trẻ mang gien di truyền từ bố và mẹ).

Bệnh viêm da cơ địa có triệu chứng điển hình là da viêm đỏ, tróc vảy, chảy dịch, dày sừng, nứt nẻ, ngứa râm ran hay ngứa dữ dội. tuy nhiên, tùy vào độ tuổi và giai đoạn bệnh sẽ có những triệu chứng khác nhau. (2)

Khoảng 60% ca mắc bệnh viêm da cơ địa khởi phát ở trẻ từ 0- 1 tuổi và khởi phát chủ yếu khi được 2 – 3 tháng tuổi. Trẻ sơ sinh bị viêm da cơ địa sẽ có những triệu chứng sau:

• Xuất hiện ban đỏ, tróc vảy ở 2 bên má, quanh miệng, trán, thân mình, cổ và bẹn, các kẽ da (nếp da).
• Ở vùng ban đỏ có thường xuyên mụn nước nhỏ.
• Các mụn nước nhỏ vỡ ra chảy dịch gây ra viêm trợt. 
• Vết loét đóng vảy, khô, có thể bị nhiễm khuẩn thứ phát. 
• có thể đi kèm tiêu chảy, viêm tai giữa.
• Ngứa nhiều làm trẻ mất ngủ, quấy khóc.

Với trẻ em từ 2 – 12 tuổi khi bị viêm da cơ địa thường kèm với tình trạng đục thủy tinh thể, viêm kết mạc dị ứng. Các triệu chứng viêm da cơ địa ở trẻ em gồm:

• Da khô ráp, nứt nẻ, ngứa ngáy,…;
• Tổn thương da thường xuất hiện ở các vùng sau đầu gối, trên đầu gối, khuỷu tay, các nếp da (kẽ da),…;
• Xuất hiện các mảng lichen hóa dạng đĩa. Lúc đầu, bệnh có biểu hiện ở mặt duỗi, đầu gối, cùi tay, sau lan đến những nếp gấp, ngoài ra có thể sẩn ngứa, da khô,…

Ở người trưởng thành, viêm da cơ địa ít có triệu chứng rầm rộ như trẻ em vì người lớn có nhiều kháng thể và sức đề kháng hơn so với trẻ em. bệnh ít biểu hiện ra da hoặc chỉ có da khô sần sùi kéo dài dai dẳng (bệnh mạn tính); có thể đi kèm biểu hiện của bệnh hen suyễn hoặc viêm mũi dị ứng hoặc dị ứng thực phẩm. Các triệu chứng trên da có sự khác biệt rõ nét so với trẻ em. Các triệu chứng viêm da cơ địa ở người lớn trong giai đoạn cấp tính gồm:

• Xuất hiện thường xuyên ban đỏ.
• Trên bề mặt da có mụn nước nhỏ, nông. 
• Mụn nước vỡ chảy dịch gây phù nề, vảy tiết. 
• Vùng da tổn thương thấy ngứa, nóng rát và sưng đau. 
• Da bị tổn thương có thể bị bội nhiễm, loét, mụn mủ, sưng nóng,…

Viêm da cơ địa ở giai đoạn mạn tính gây ra các triệu chứng sau:

• Vùng da bị tổn thương có dấu hiệu thâm sạm, dày sừng, nứt nẻ. 
• Ngứa ngáy âm ỉ đến dữ dội.

Với sự phát triển của y sinh học, nhất là sinh học phân tử, đã tìm ra được một số gien gây ra ra bệnh viêm da cơ địa. các thống kê y tế cho thấy: Nếu trong gia đình có người bị hen suyễn, bị viêm mũi dị ứng thì thế hệ sau sẽ có di truyền các bệnh dị ứng (gồm bộ 3 các bệnh cơ địa như sau: Bệnh viêm da cơ địa, hen suyễn, viêm mũi dị ứng). mặt khác, bệnh có thể xuất hiện do ảnh hưởng bởi những nguyên nhân gây viêm da cơ địa sau: (3)

• Bệnh xuất hiện ở những người hay bị dị ứng;
• một vài nguyên nhân liên quan đến bệnh viêm da cơ địa như: Xà phòng, chất tẩy rửa, dị ứng thời tiết,…;
• Dị ứng thực phẩm được coi là nguyên nhân chính gây ra bệnh chàm ở trẻ nhỏ;
• Nhiễm trùng cấp tính gây suy giảm miễn dịch cũng làm gia tăng tỷ lệ mắc bệnh viêm da cơ địa;
• Rối loạn nội tiết;
• căng thẳng thần kinh.

Bệnh viêm da cơ địa (bệnh chàm) nếu không được điều trị đúng phương pháp và kịp thời có thể gây ra các biến chứng sau: (4)

• Bệnh hen suyễn và sốt cỏ khô: Hơn 50% trẻ bị viêm da cơ địa dễ mắc thêm bệnh hen suyễn và sốt cỏ khô.
• Viêm da thần kinh mạn tính: Viêm da cơ địa có khả năng bị biến chứng thành viêm da thần kinh mạn tính, với biểu hiện da có vảy và ngứa mạn tính. Người bệnh càng gãi thì càng ngứa, điều này khiến vùng da có khả năng bị tổn thương, đổi màu, dày lên. 
• Nhiễm trùng da: Da có khả năng bị tổn thương do gãi thường xuyên gây ra ra các vết loét, vết nứt, làm tăng nguy cơ nhiễm vi khuẩn và vi rút. 
• Viêm da tay: Viêm da cơ địa có khả năng gây ra ra biến chứng viêm da tay gây ra khó chịu cho người bệnh, đặc biệt với người làm trong môi trường ẩm ướt, tiếp xúc với xà phòng và chất tẩy rửa. 
• Viêm da tiếp xúc dị ứng hoặc kích ứng: Do tiếp xúc với các hóa chất công nghiệp, hóa mỹ phẩm, ô nhiễm môi trường,…
• Rối loạn giấc ngủ: Việc bị ngứa thường xuyên gây ảnh hưởng giấc ngủ như ngủ không ngon, thức dậy lúc nửa đêm,…

Bệnh viêm da cơ địa thường được chẩn đoán dựa trên khám lâm sàng và hỏi bệnh sử của cá nhân và gia đình, một vài xét nghiệm cần thực hiện để xác định độ nặng và biến chứng của bệnh. Bác sĩ sẽ xem tình trạng da, các triệu chứng ở người bệnh và tiền sử bệnh của người thân trong gia đình để chất đoán bệnh. Bác sĩ sẽ dựa trên các triệu chứng như: Da khô, viêm kết mạc mắt tái phát nhiều lần, viêm môi, da mặt bị đỏ hoặc tái, có chàm ở lòng hoặc mu bàn tay, vảy trắng,…

Bản thân hoặc gia đình có tiền sử bị viêm da cơ địa, dị ứng, hen, viêm mũi dị ứng, viêm da mãn tính,…

Bệnh viêm da cơ địa là một bệnh mạn tính, bệnh không thể chữa dứt điểm (stop) hoàn toàn nhưng vẫn có khả năng kiểm soát (control) được bệnh. Các biện pháp điều trị Hiện tại chỉ nhằm đưa da về tình trạng bình thường càng lâu càng tốt, phòng ngừa và điều trị các cơn bùng phát/các biến chứng. Với phương châm phòng bệnh hơn chữa bệnh, Bệnh viêm da cơ địa được điều trị với các chiến lược như sau:

• dùng kem chống ngứa: Đây là biện pháp giúp người bệnh hạn chế cảm giác ngứa, tránh gãi thường xuyên gây ra tổn thương da. Bệnh nhân được chỉ định dùng kem bôi để chống ngứa, trong trường hợp vẫn cảm thấy ngứa thường xuyên người bệnh cần uống thêm thuốc kháng histamine chống dị ứng.
• Bảo vệ da bằng kem dưỡng ẩm: Khi bị viêm da cơ địa, da thường bị khô, sử dụng kem dưỡng ẩm để làm mềm da từ 2 – 3 lần mỗi ngày, tránh nứt nẻ gây nhiễm trùng.
• Bôi kem kháng viêm: Nếu da viêm, sưng đỏ, ngứa hãy dùng kem kháng viêm để bôi. Khi da đã bớt sưng đỏ, ngứa nên Giảm sử dụng kem kháng viêm, tăng cường liệu pháp chăm sóc làm ẩm bằng kem dưỡng ẩm. Nếu lạm dụng quá thường xuyên thuốc kháng viêm khiến màu da thay đổi ngay, da mỏng, mọc lông, nguy cơ nhiễm trùng cao hơn. Nên dùng kem kháng viêm theo chỉ định của bác sĩ. 
• Điều trị kháng sinh nếu da bị nhiễm trùng: Chỉ bổ sung thêm kháng sinh trong thời gian ngắn. Nếu vết thương bị hở hay chảy dịch cần đắp gạc và vệ sinh thay băng hàng ngày để tránh bội nhiễm. 
• có khả năng chườm lạnh để Giảm viêm và hạn chế ngứa ở da.
• Tránh áp lực và stress khi làm việc, cần nghỉ và ngủ điều độ đủ giấc, thường xuyên tập thể dục. 
• Xây dựng chế độ ăn uống lành mạnh, đầy đủ dinh dưỡng, tăng cường hệ miễn dịch.

• Tiếp tục bảo vệ da bằng kem dưỡng ẩm
• dùng các hóa mỹ phẩm dành cho da nhạy cảm
• Tiếp tục chế độ ăn uống, chế độ vận động đúng mực

Trong quá trình điều trị viêm da cơ địa, người bệnh cần Giảm các yếu tố kích thích bệnh khởi phát dưới đây:

• Tránh ăn thức ăn dễ gây dị ứng, vệ sinh nhà cửa sạch sẽ, nhiều giặt chăn, nệm, thảm, rèm cửa, tránh khói thuốc lá và môi trường thường xuyên bụi, ô nhiễm. 
• Không tắm quá 20 phút một lần, ưu tiên tắm bằng nước ấm hơn là nước nóng. 
• Nên sử dụng cố định 1 loại xà phòng, nước hoa, dầu gội, chất tẩy rửa nhẹ nhàng. Nếu muốn thử chất tẩy rửa, tắm gội mới nên thử trên vùng da mỏng để xem có gây kích ứng không. 
• Giảm tối đa gãi ngứa, cắt móng tay tránh việc gãi mạnh gây tổn thương da, với trẻ em cần đeo tất tay vào buổi tối. 
• Nên mặc áo thoáng mát, vải mềm, mỏng trong thời tiết nóng. Uống đủ nước mỗi ngày. 

Hiện chưa có vaccine phòng bệnh viêm da cơ địa, tuy nhiên chúng ta vẫn có thể phòng ngừa bệnh khởi phát bằng những cách sau:

• Vệ sinh cơ thể sạch sẽ và thường xuyên, đặc biệt sau khi đổ thường xuyên mồ hôi, sau khi chơi thể thao, tiếp xúc trong môi trường nhiều bụi ô nhiễm. 
• Bôi kem dưỡng ẩm cho da sau khi tắm để tránh da bị khô gây nứt nẻ, viêm nhiễm. 
• Giảm tắm nước nóng để tránh kích thích da, gây ra ngứa và viêm. 
• Lựa chọn nước hoa, mỹ phẩm, xà phòng tắm gội dịu nhẹ, phù hợp với làn da của bạn. Nên đọc kỹ thành phần để tránh gây ra kích ứng cho da. 
• hạn chế ăn hải sản, uống rượu bia, không hút thuốc lá,… có thể kích thích dị ứng, gây ngứa ngáy. 
• Không tự ý mua thuốc chống dị ứng, cần uống theo toa của bác sĩ.

Bệnh viêm da cơ địa là một bệnh mạn tính, bệnh không chữa dứt hoàn toàn được nhưng có thể kiểm soát được bệnh bằng thường xuyên biện pháp (giống như bệnh viêm mũi dị ứng, không thể chữa dứt được nhưng có khả năng phòng ngừa và kiểm soát được).

Ăn uống có thể ảnh hưởng lớn đến tình trạng bệnh, ngoài việc điều trị bằng thuốc thì người bệnh cần có một chế độ ăn uống phù hợp để cải thiện hơn tình trạng bệnh. 

• các loại thực phẩm người bệnh viêm da cơ địa nên ăn: các loại cá giàu omega giúp kháng viêm như: Cá ngừ, cá thu, cá hồi, cá mòi, cá trích,…; những loại danh mục lên men chứa thường xuyên probiotic; trái cây và rau củ có chứa flavonoid kháng viêm như: Dâu, sơ ri, táo, súp lơ xanh, cải bó xôi, cải xoăn,…
• Người bệnh tránh ăn thực phẩm dễ gây ra dị ứng, khiến bệnh nặng thêm như: Trứng, đậu nành, cà chua, các loại hạt, cây họ cam quýt, các danh mục từ sữa, vani, quế, đinh hương.Các thực phẩm chứa nhiều niken như: Trà đen, thịt đóng hộp, socola, hải sản có vỏ,… Tránh các loại thực phẩm dễ gây dị ứng như: Lê, cà rốt, cần tây, táo xanh, hạt phỉ,…

Bệnh viêm da cơ địa không nguy hiểm đến tính mạng nhưng ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe, bệnh gây chướng ngại về tâm lý vì ảnh hưởng đến thẩm mỹ và giao tiếp; ngứa thường xuyên gây ra thiếu ngủ, hạn chế tập trung trong học tập và công việc, gây ra khó chịu và trầm cảm cho người bệnh, làm hạn chế chất lượng đời sống. 

Nếu bệnh viêm da cơ địa không được điều trị đúng phương pháp và chăm sóc da thường xuyên có thể khiến bệnh trở nặng gây ra ra những biến chứng phức tạp như: Viêm da thần kinh, viêm da cơ địa bội nhiễm, sốt cao, đau nhức, sưng hạch bạch huyết,…

Trẻ em là đối tượng có nguy cơ cao bị mắc viêm da cơ địa. Tại Mỹ nghiên cứu khoảng 7,2% người lớn và 11,6% trẻ em bị mắc bệnh viêm da cơ địa, nghiên cứu cũng cho thấy rằng rằng trẻ em người Mỹ gốc Phi có tỷ lệ bị bệnh cao hơn. thường xuyên nghiên cứu cho thấy rằng những người có hệ miễn dịch yếu, hay bị dị ứng hoặc có gia đình có tiền sử từng bị viêm da cơ địa, hen suyễn, dị ứng,… lại dễ mắc bệnh nhất. (5)

Ngay khi phát hiện các dấu diệu viêm da cơ địa, người bệnh nên đến bệnh viện có chuyên khoa Da liễu để được thăm khám và có phác đồ điều trị phù hợp với từng người bệnh giúp bệnh không trở nặng. Với trường hợp vết thương ở da sưng đỏ, có mụn mủ, đau, sốt,… cần đến bệnh viện ngay để được xử trí kịp thời, tránh tình trạng bội nhiễm hoặc nhiễm trùng da.

Bệnh viêm da cơ địa tuy không thể điều trị được dứt điểm nhưng có thể kiểm soát bằng một vài phương pháp, giúp người bệnh có thể sống hòa bình với bệnh, Giảm các triệu chứng ngứa ngáy gây khó chịu.